Skrzynka podawcza ePUAP Biuletyn Informacji Publicznej

Turystyczne szlaki rowerowe

Szlak tworzy pętlę o długości około 62 km. Rozpoczyna się i kończy przy wejściu do Muzeum Przyrody i Techniki w Starachowicach. 

 

Trasa wiedzie w większości przez rozległe kompleksy leśne dawnej Puszczy Świętokrzyskiej i Lasów Iłżeckich, w dużej części chronione – od form wielko-obszarowych: m. in. Sieradowicki Park Krajobrazowych, Obszary Natura 2000 „Ostoja Sieradowicka” i „Uroczyska Lasów Starachowickich”; po mniejsze: rezerwat Wykus, liczne pomniki przyrody żywej i nieożywionej. 
Ogromne lasy były przed laty bazą oddziałów powstańczych i partyzanckich. W wielu miejscach znajdziemy pamiątki po ich działalności, m. in. na Polanie Langiewicza, w okolicach Lipia, na Wykusie i Barwinku. 
Natkniemy się również na obiekty świadczące o wielkim bogactwie dziedzictwa kulturowego: budowle sakralne (np. średniowieczne Opactwo Cystersów w Wąchocku i piękny drewniany kościół w Radkowicach), zabytki dawnego przemysłu (zespół wielkopiecowy w Starachowicach, pozostałości fabryk w Wąchocku i Mostkach) i inne atrakcje (np. Starachowicka Kolej Wąskotorowa, nowoczesna wystawa paleontologiczna i kolekcja Starów w Muzeum Przyrody i Techniki).
 
  1. Muzeum Przyrody i Techniki w Starachowicach – na terenie i w budynkach dawnych hut (obiekty z 1841 r. oraz zachowany kompletny ciąg technologiczny z 1899 r., jedyny w Europie) prezentowane są m. in. zbiory związane z górnictwem i hutnictwem, nowoczesna multimedialna wystawa paleontologiczna oraz kolekcja samochodów ciężarowych Star (np. Star 20, replika Stara papamobile wraz z zachowanymi częściami oryginału, Star 266R – uczestnik Rajdu Paryż-Dakar 1988) i taboru przemysłowej kolei wąskotorowej. 
  2. Odsłonięcie geologiczne w Starachowicach – pomnik przyrody, ściana skalna zbudowana z piaskowców dolnojurajskich o długości 400 m. i wysokości 4-8 m. 
  3. Starachowicka Kolej Wąskotorowa – jest pamiątką po bogatej niegdyś sieci kolei wąskotorowych w okolicach Starachowic. Obecnie w sezonie letnim wykonuje kursy turystyczne na dwóch odcinkach: Starachowice – Lipie oraz Iłża – Marcule. SKW dysponuje również Minimuzeum i lokomotywownią z taborem. 
  4. Kapliczka z 1849 r. w Lipiu – żelazny krzyż na kamiennej kolumnie upamiętniający epidemię cholery, podczas której zmarła większość mieszkańców Lipia. 
  5. „Pałac Schoenberga” w Wąchocku – ruiny okazałej kamienicy i zespołu budynków fabrycznych z pocz. XIX w. z urządzeniami hydrotechnicznymi (m. in. układ wodny, zapora, przepusty). W pobliżu zbiornik wodny, kompleks rekreacyjno-sportowy i skwer z Pomnikiem Sołtysa. 
  6. Opactwo Cystersów w Wąchocku – ufundowane w 1179 r., wzniesione na przeł. XII i XIII w., jeden z najcenniejszych w Polsce zabytków późnoromańskich. Zachował się późnoromański kościół oraz szereg wnętrz klasztornych z czasów budowy, m. in. kapitularz, fraternia, karcer, refektarz. Na terenie Opactwa funkcjonuje Muzeum Pamięci Walki o Niepodległość Narodu i Panteon Pamięci Podziemnego Państwa Polskiego 1939-45. 
  7. Rynek w Wąchocku – plac mjr. Jana Piwnika „Ponurego” (dowódcy partyzanckiego Armii Krajowej), w centralnej części placu pomnik „Ponurego”. 
  8. „Dworek Langiewicza” – budynki dawnej poczty zajezdnej z 1. poł. XIX w., w czasie Powstania Styczniowego kwaterował tu gen. Marian Langiewicz (tablica na ścianie). Kilkaset metrów w kierunku zach. lessowy wąwóz Rocław. 
  9. Rataje – modrzewiowa kaplica pw. Św. Zofii z końca XVIII w. W pobliżu zabytkowy park podworski z XIX w. z wiekowymi drzewami (pomniki przyrody). 
  10. Polana Langiewicza – miejsce obozowania oddziałów powstańczych gen. Mariana Langiewicza w 1863 r. (Powstanie Styczniowe). Pomnik, tablica pamiątkowa na sośnie (pomniku przyrody), źródło. 
  11. Wykus – leśny rezerwat przyrody, w czasie II wojny światowej baza zgrupowań partyzanckich AK „Ponurego” i „Nurta”, na polanie pomnik w kształcie kapliczki z obrazem Matki Boskiej Bolesnej. W pobliżu łąka Barwinek – miejsce wygranej przez partyzantów „Ponurego” bitwy z niemiecką obławą 16 września 1943 r., pomnik. 
  12. Cygańska Kapa – pomnik przyrody, próg skalny zbudowany z piaskowców dolnotriasowych o długości około 40 m. Najwyższa skałka (ok. 3,5 m. wys.) tworzy duży okap i obszerną pod nim niszę. 
  13. Biały Kamień – pomnik przyrody, grupa dwunastu skałek w formie występów, niewielkich progów i „kazalnic”, o wysokości 1,0-2,5 m. 
  14. Mostki – pozostałości zakładu wielkopiecowego z XVIII-XIX w., murowany dworek z XIX w. będący niegdyś siedzibą zarządu zakładu (obecnie dom kultury), zbiornik wodny na rzeczce Żarnówce. 
  15. Kościół w Radkowicach – pw. Matki Boskiej Częstochowskiej, drewniany, wzniesiony w 1621 r. w Miedzierzy (niedaleko Końskich), przeniesiony do Radkowic w latach 1958-63. W oknach zachowały się oryginalne tzw. gomółki – oprawione w ołów okrągłe szybki z malowidłami z XVII w. 
  16. Park podworski w Radkowicach-Kolonii – z XVIII-XIX w. 
  17. Cmentarz żydowski w Starachowicach – kirkut funkcjonował od końca XIX w. do 1946 r., jeden z większych w regionie.

Szlak o długoœci prawie 60 kilometrów, bardzo atrakcyjny widokowo i poznawczo, urozmaicony, bogaty w zabytki i inne atrakcje.
Niemal na całej trasie wiedzie drogami asfaltowymi i utwardzonymi o niewielkim natężeniu ruchu.
Rozpoczyna się w Świętomarzy, u stóp Łysogór (najwyższego pasma Gór Świętokrzyskich) i prowadzi, utrzymują w większości kierunek z południa na północ, przez Starachowice, okolice Mirca i Pakosławia, do Iłży (leżącej już na Mazowszu).
Na trasie znajdziemy różnorodne krajobrazy, rozległe kompleksy leśne dawnej Puszczy Świętokrzyskiej i Lasów Iłżeckich, zabytki architektury sakralnej (romański kościółek w Tarczku, gotycki kościół w Świętomarzy, piękny drewniany kościół w Radkowicach i renesansowa fara w Iłży), budowle obronne (ruiny zamku i grodzisko w Iłży), zabytki  dawnego przemysłu (zespół wielkopiecowy w Starachowicach, wyrobiska nieczynnych kopalń odkrywkowych w okolicach Tychowa, piec garncarski w Iłży), miejsca walk i męczeństwa (m. in. Pomnik Legionu Puławskiego w Pakosławiu, Cmentarz Mauzoleum w Iłży), osobliwości przyrody (odsłonięcie geologiczne w Starachowicach, torfowisko  Pakosław, parki podworskie w Radkowicach i Pakosławiu) i inne (np. Starachowicka Kolej Wąskotorowa, nowoczesna wystawa paleontologiczna i kolekcja Starów w Muzeum Przyrody i Techniki w Starachowicach, Muzeum Regionalne w Iłży).
 
  1. Kościół w Świętomarzy pw. Wniebowzięcia NMP -  gotycki, murowany, wybudowany w XIV-XV w., przebudowany w XIX w.
  2. Kościół w Tarczku pw. w. Idziego - datowany na pocz. XIII w., powstał prawdopodobnie na miejscu świątyni fundacji Władysława Hermana z końca XI w. Jednonawowa, zbudowana z ciosów piaskowcowych romańska budowla zachowała się w stanie prawie niezmienionym.
  3. Kościół w Radkowicach pw. Matki Boskiej Częstochowskiej - drewniany, wzniesiony w 1621 r. w Miedzierzy (niedaleko Końskich), przeniesiony do Radkowic w latach 1958-63. W oknach zachowały się oryginalne tzw. gomółki oprawione w ołów okrągłe szybki z malowidłami z XVII w.
  4. Park podworski w Radkowicach-Kolonii z XVIII-XIX w.
  5. Cmentarz żydowski w Starachowicach - kirkut funkcjonował od końca XIX w. do 1946 r., jeden z większych w regionie.
  6. Starachowicka Kolej Wąskotorowa - jest pamiątką po bogatej niegdyś sieci kolei wąskotorowych w okolicach Starachowic. Obecnie w sezonie letnim wykonuje kursy turystyczne na dwóch odcinkach: Starachowice - Lipie oraz Iłża - Marcule. SKW dysponuje również Minimuzeum i lokomotywownią z taborem.
  7. Muzeum Przyrody i Techniki w Starachowicach - na terenie i w budynkach dawnych hut (obiekty z 1841 r. oraz zachowany kompletny ciąg technologiczny z 1899 r., jedyny w Europie) prezentowane są m. in. zbiory związane z górnictwem i hutnictwem, nowoczesna multimedialna wystawa paleontologiczna oraz kolekcja samochodów ciężarowych Star (np. Star 20, replika Stara papamobile wraz z zachowanymi częściami oryginału, Star 266R – uczestnik Rajdu Paryż-Dakar 1988) i taboru przemysłowej kolei wąskotorowej.
  8. Odsłonięcie geologiczne w Starachowicach - pomnik przyrody, ściana skalna zbudowana z piaskowców dolnojurajskich o długości 400 m. i wysokości 4-8 m.
  9. Kopalnie rud żelaza w okolicach Tychowa - kopalnie pasa tychowskiego eksploatowane były, głównie odkrywkowo, w XIX i 1. poł. XX w. Pozostały po nich zarośnięte wyrobiska oraz nazwy: Mikołaj, Irena, Kanał, Czerwona.
  10. Dwór w Mircu - właściwie modrzewiowa willa wzniesiona w 2. poł. XIX w. w miejscu starszego dworku, należącego do Jadwigi i Józefa Prendowskich, bohaterów powstania styczniowego. Przy niej spichlerz z 1. poł. XIX w. oraz pozostałości starego parku z pomnikowymi drzewami. W pobliżu kościół pw. św. Leonarda z połowy XIX w.
  11. Pomnik Legionu Puławskiego w Pakosławiu -  poświęcony pamięci poległych żołnierzy Legionu Puławskiego walczących po stronie rosyjskiej z wojskami niemieckimi w maju i czerwcu 1915 r. pod Pakosławiem. Ślady po pociskach na pomniku są pamiątką po II wojnie światowej.
  12. Zabytkowy park w Pakosławiu - park podworski z wiekowymi drzewami (pomniki przyrody). W pobliżu (kilkaset metrów na zachód) obszar Natura 2000 Pakosław ponad 500 ha torfowisk o ogromnych walorach przyrodniczych.
  13. Cmentarze na wzgórzu św. Leonarda w Iłży - stary cmentarz z nagrobkami od 1. poł. XIXw. oraz Cmentarz Mauzoleum poległych na Ziemi Iłżeckiej.
  14. Iłża -  miasteczko o długiej i bogatej historii położone w malowniczej dolinie rzeki Iłżanki, od XII wieku do 1789 r. własność biskupów krakowskich, prawa miejskie prawdopodobnie od 1239 r. Liczne zabytki: m. in. pozostałości murów miejskich, renesansowy kościół pw. Wniebowzięcia NMP z 1603 r., gotycki kościółek św. Ducha z 1448 r. i budynek poszpitalny z XVIII w. (obecnie Muzeum Regionalne), unikatowej konstrukcji piec garncarski z ok. 1840 r. (przy ul. Wójtowskiej), kirkut cmentarz żydowski z XIX w. o powierzchni prawie 1,5 ha i inne.
  15. Ruiny zamku biskupów krakowskich w Iłży - wzniesiony na początku XIV w. jako gotycka warownia, został przebudowany w wiekach XVI i XVII w renesansową rezydencję z bastejowymi fortyfikacjami. Zniszczony w czasie Potopu Szwedzkiego, odbudowany, spłonął na pocz. XIX w. i odtąd w ruinie.
  16. Kopiec Tatarski -– grodzisko z XII w. w miejscu pierwotnej lokalizacji Iłży.

Szlak o długoœci około 70 kilometrów, bogaty w zabytki i inne atrakcje. Niemal na całej trasie wiedzie drogami asfaltowymi o małym i œrednim natężeniu ruchu, z niewielką iloœcią podjazdów. Jest częœcią długodystansowego Transwojewódzkiego Szlaku Rowerowego Berlin –Lwów.
Najważniejszą grupę obiektów na trasie szlaku stanowią zgodnie z jego nazwą, zabytki dawnego przemysłu i techniki. Należą do nich: zespół wielkopiecowy w Starachowicach, monumentalne ruiny walcowni w Nietulisku, ruiny fabryki tektury „Witulin” w Dołach Biskupich, pozostałoœci „fabryk żelaznych” w Michałowie, Brodach, Wąchocku i Rejowie, kolekcja samochodów Star w Muzeum Przyrody i Techniki w Starachowicach i Starachowicka Kolej Wšskotorowa.
Jadąc szlakiem natkniemy się również na ważne obiekty sakralne (np. romańskie Opactwo Cystersów w Wąchocku, Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej w Kałkowie-Godowie i Sanktuarium Matki Bożej Ostrobramskiej), zabytki architektury (np. zespół pałacowo-parkowy w Ostrowcu ŚŒwiętokrzyskim) i inne atrakcje (np. Muzeum Orła Białego w Skarżysku-Kamiennej, nowoczesna wystawa paleontologiczna w starachowickim Muzeum, liczne rekreacyjne zbiorniki wodne).
 
  1. Muzeum Orła Białego w Skarżysku-Kamiennej –- jedna z największych kolekcji militariów w Polsce, obejmująca plenerową ekspozycję sprzętu bojowego, mundury, wyposażenie i broń zgromadzone w salach muzealnych oraz eksponaty i dokumenty związane z działalnoœcią partyzantów w Górach ŒŚwiętokrzyskich. Siedzibą Muzeum jest budynek administracji dawnej huty „Rejów” z 1. poł. XIX w. W pobliżu znajdują się pozostałoœci wielkiego pieca z XVIII w.
  2. Kościół św. Józefa w Skarżysku - Kamiennej - drewniany z 1928 r. Na jego plebanii wielokrotnie bywał oraz zmarł w 1957 r. poeta Leopold Staff.
  3. Kościół Najświętszego Serca Jezusa w Skarżysku - Kamiennej - okazała neogotycka kamienna świątynia z początku XX w.
  4. Sanktuarium Matki Bożej Ostrobramskiej - z wierną kopią wileńskiej Ostrej Bramy.
  5. Rezerwat archeologiczny Rydno - ukryty pod powierzchnią piaszczystych nadrzecznych wydm unikalny kompleks kilkuset (lub więcej) reliktów obozowisk z epoki kamienia (głównie schyłkowego paleolitu i mezolitu) skupionych wokół kopalni ziaren hematytu – surowca do wyrobu czerwonego rytualnego barwnika.
  6. Opactwo Cystersów w Wąchocku -ufundowane w 1179 r., wzniesione na przeł. XII i XIII w. , jeden z najcenniejszych w Polsce zabytków późnoromańskich. Zachował się późnoromański kościół oraz szereg wnętrz klasztornych z czasów budowy, m. in. kapitularz, fraternia, karcer, refektarz. Na terenie Opactwa funkcjonuje Muzeum Pamięci Walki o Niepodległość Narodu i Panteon Pamięci Podziemnego Państwa Polskiego 1939-1945.
  7. Pałac Schoenberga w Wąchocku - ruiny okazałej kamienicy i zespołu budynków fabrycznych z pocz. XIX w. z urządzeniami hydrotechnicznymi. W pobliżu zbiornik wodny, kompleks rekreacyjno-sportowy i skwer z Pomnikiem Sołtysa.
  8. Muzeum Przyrody i Techniki w Starachowicach - na terenie i w budynkach dawnych hut (obiekty z 1841 r. oraz zachowany kompletny ciąg technologiczny z 1899 r., jedyny w Europie) prezentowane są m.in. zbiory związane z górnictwem i hutnictwem, nowoczesna multimedialna wystawa paleontologiczna oraz kolekcja samochodów ciężarowych Star (np. Star 20, replika Stara papamobile, Star 266R uczestnik Rajdu Paryż-Dakar 1988) i taboru przemysłowej kolei wąskotorowej.
  9. Starachowicka Kolej Wąskotorowa - jest pamiątką po bogatej niegdyś sieci kolei wąskotorowych w okolicach Starachowic. Obecnie w sezonie letnim wykonuje kursy turystyczne na dwóch odcinkach: Starachowice-Lipie oraz Iłża-Marcule. SKW dysponuje również Minimuzeum i lokomotywownią z taborem.
  10. Kirkut w Starachowicach - funkcjonował do 1946 r., jeden z większych w regionie.
  11. Ruiny walcowni i pudlingarni w Michałowie - z I poł. XIX w., zachowane są ruiny hal fabrycznych, układ wodny i część osiedla dla pracowników.
  12. Fragment kamiennego przelewu w Brodach - z lat 1836-1941, będącego niegdyś częścią układu wodnego pudlingarni i walcowni zniszczonych przez powódź w 1903 r.
  13. Skały w Krynkach - rezerwat geologiczny, odsłonięcia piaskowców dolnotriasowych w formie grzybów skalnych, kazalnic, bloków i okapów, jaskinie pseudokrasowe.
  14. Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej w Kałkowie-Godowie - powstało w latach 80-tych XX wieku. Na rozległym terenie znajduje się wiele obiektów, m.in.: dwupoziomowy Kościół, Golgota Martyrologium Narodu Polskiego, Panorama Świętokrzyska, Dom Jana Pawła II, Droga Martyrologii Ludu Świętokrzyskiego i inne.
  15. Ruiny fabryki tektury Witulin w Dołach Biskupich - zbudowanej na przełomie XIX i XX w. przez rodziców pisarza Witolda Gombrowicza.
  16. Zespół urbanistyczno-przemysłowy w Nietulisku - monumentalne ruiny walcowni z I poł. XIX w. wraz z kompletnie zachowanym układem wodnym oraz budynkami suszarni, magazynów, portierni, dyrekcji (obecnie szkoła) i osiedlem przyfabrycznym.
  17. Zespół Pałacowo-Parkowy w Ostrowcu Świętokrzyskim - z dawnym pałacem hrabiów Wielopolskich z końca XIX w., obecnie Muzeum Historyczno-Archeologiczne udostępniające bogate i różnorodne zbiory związane głównie z archeologią, historią i sztuką Regionu. Oddziałem Muzeum jest Rezerwat Archeologiczny Krzemionki.

Szlak tworzy pętlę o długości około 41 km. Rozpoczyna się i kończy przy wejściu do Muzeum Przyrody i Techniki w Starachowicach.

Prowadzi w większości drogami asfaltowymi o niewielkim natężeniu ruchu oraz leśnymi duktami szutrowymi. Atrakcyjny widokowo i poznawczo, bogaty w wygodne miejsca do odpoczynku, w znacznej mierze wiedzie przez rozległe kompleksy Lasów Iłżeckich, częściowo wzdłuż brzegu Zalewu Brodzkiego.
Na trasie i w jej pobliżu znajdziemy przede wszystkim liczne osobliwości przyrodnicze: rezerwaty „Rosochacz”, „Skały w Krynkach”, „Skały pod Adamowem” i projektowany rezerwat „Zapadnie Doły” oraz pomniki przyrody – dąb „Maciek”, „Skały w Rudzie”, nieczynne kamieniołomy w Młynku i Krynkach, odsłonięcie geologiczne w Starachowicach. Wielokrotnie natkniemy się również na pamiątki po bogatej historii: liczne śródleśne mogiły, pomniki, zabytki architektury sakralnej (kościoły parafialne w Krynkach i starachowickim Wierzbniku), zabytki dawnego przemysłu (zespół wielkopiecowy w Starachowicach, pozostałości układu wodnego nieistniejącej fabryki w Brodach, wyrobiska nieczynnych kopalń) i inne (np. Starachowicka Kolej Wąskotorowa, nowoczesna wystawa paleontologiczna i kolekcja Starów w Muzeum Przyrody i Techniki w Starachowicach).

 

  1. Muzeum Przyrody i Techniki w Starachowicach – na terenie i w budynkach dawnych hut (obiekty z 1841 r. oraz zachowany kompletny ciąg technologiczny z 1899 r., jedyny w Europie) prezentowane są m. in. zbiory związane z górnictwem i hutnictwem, nowoczesna multimedialna wystawa paleontologiczna oraz kolekcja samochodów ciężarowych Star (np. Star 20, replika Stara papamobile wraz z zachowanymi częściami oryginału, Star 266R – uczestnik Rajdu Paryż-Dakar 1988) i taboru przemysłowej kolei wąskotorowej.
  2. Odsłonięcie geologiczne w Starachowicach – pomnik przyrody, ściana skalna zbudowana z piaskowców dolnojurajskich o długości 400 m. i wysokości 4-8 m.
  3. Rosochacz – rezerwat przyrody o powierzchni ponad 30 ha., chroni naturalne lasy porastające bagienne źródliska rzeczki Świętojanki, występuje tu wiele chronionych i rzadkich gatunków roślin. Przez teren rezerwatu prowadzi ścieżka dydaktyczna o długości około 2 km., w pobliżu miejsce do odpoczynku i „Leśna Szkoła”.
  4. Kutery – pomnik upamiętniający leśników - członków ruchu oporu i partyzantów, którzy walczyli w okolicy w latach 1939-1945. Obok nowoczesny „przystanek turystyczny”, leśniczówka i wieża obserwacyjna.
  5. Mogiła Gajowego – grób Kazimierza Czai ps. „Dąb”, który zginął w 1942 r.
  6. Zapadnie Doły – projektowany rezerwat przyrody. Pod cienką warstwą ziemi leżą tu skały wapienne ulegające powolnemu rozpuszczaniu przez wodę. Efektem tego procesu jest powstanie licznych zasługujących na ochronę form krasowych, widocznych na powierzchni jako głębokie leje, zapadliska, dolinki oraz ponor, w który spływa pod ziemię okresowo płynąca rzeczka. Nad okolicą dominuje Dąb Maciek – pomnik przyrody, okazały 400-letni dąb szypułkowy.
  7. Kamieniołom w Młynku – pomnik przyrody, nieczynny kamieniołom, ściana skalna o długości 50 m. i wysokości do 15 m. z interesującym profilem geologicznym.
  8. Kościół w Krynkach – pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, barokowy, murowany, wzniesiony przed 1727 r. przy istniejącej wcześniej kaplicy (tutejsza parafia została założona prawdopodobnie już w 1353 r.). Przy kościele stoi zespół dwóch drewnianych dzwonnic połączonych bramą nakrytą daszkiem gontowym i zdobioną rzeźbionymi w drewnie ornamentami, z 1779 r.
  9. Stok – pomnik przyrody, nieczynny kamieniołom stokowy i źródło. Na uwagę zasługują widoczne na powierzchni piaskowca tzw. zmarszczki falowe i ślady zwierząt.
  10. Skały w Krynkach – rezerwat geologiczny, odsłonięcia piaskowców dolnotriasowych w formie grzybów skalnych, kazalnic, bloków i okapów, głęboki skalny wąwóz, jaskinie pseudokrasowe.
  11. Fragment kamiennego przelewu w Brodach – z lat 1836-41, wkomponowany w koronę nowej zapory. Był niegdyś częścią układu wodnego zasilającego pudlingarnię i walcownię – elementy dziewiętnastowiecznej staszicowskiej koncepcji „ciągłego zakładu fabryk żelaznych na rzece Kamiennej”.
  12. Zalew Brodzki – obecny zbiornik powstał w 1964 roku, pełni funkcje rekreacyjne i przeciwpowodziowe. Ma 260 ha powierzchni, ponad 4 km. długości i głębokość do 6 m.
  13. Skały w Rudzie – grupa skałek (piaskowce dolnotriasowe) na stromym zboczu doliny Kamiennej powyżej Zalewu Brodzkiego, w formie baszt, urwisk, ambon, występów, progów i bloków. Niektóre z nich są chronione jako pomniki przyrody.
  14. Skały pod Adamowem – rezerwat geologiczny, odsłonięcia piaskowców w formie grzybów skalnych, ambon, nisz i okapów, jaskinie pseudokrasowe.
  15. Wierzbnik – dzielnica Starachowic, dawniej odrębne miasto – założył je w 1624 r. opat klasztoru na Świętym Krzyżu Bogusław Radoszewski. Wierzbnik zachował dawny układ urbanistyczny z rynkiem i przyległymi wąskimi uliczkami, nad którymi dominuje kościół pw. św. Trójcy, wzniesiony w latach 1681-1688, z barokowym ołtarzem pochodzącym ze świętokrzyskiego klasztoru.
  16. Starachowicka Kolej Wąskotorowa – jest pamiątką po bogatej niegdyś sieci kolei wąskotorowych w okolicach Starachowic. Obecnie w sezonie letnim wykonuje kursy turystyczne na dwóch odcinkach: Starachowice – Lipie oraz Iłża – Marcule. SKW dysponuje również Minimuzeum i lokomotywownią z taborem.

Autor: Michał Surma, Przewodnik PTTK.